Herdenkingen Zigeunerrazzia
Ook dit jaar wordt op en rond 16 mei in meerdere gemeenten weer stilgestaan bij de genocide op Sinti en Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog.
In ons land vond in de vroege ochtend van 16 mei 1944 de zogeheten Zigeunerrazzia plaats. 245 Sinti en Roma werden via kamp Westerbork naar Auschwitz-Birkenau getransporteerd, en van daaruit soms door naar werkkampen. Slechts 32 van hen overleefden de verschrikkingen van de concentratiekampen.
Theatervoorstellingen Eens waren we vogels
In het kader van het project Eens waren we vogels vinden 15 en 22 mei de twee laatste theatervoorstellingen plaats: Een rugzak vol wantrouwen en Romanistan.
Eens waren we vogels vertelt het verhaal van Roma en Sinti en hun lange historie van uitsluiting en discriminatie, maar laat ook hun rijke cultuur zien.
Een rugzak vol wantrouwen
Initiatiefnemer, actrice en theatermaker Carla Hardy maakte in samenwerking met Lalla Weiss en het Roma Heina Miranda trio de muziektheatervoorstelling Een rugzak vol wantrouwen. De voorstelling laat zien hoe de geschiedenis van Roma en Sinti haar sporen heeft nagelaten; een gemeenschap, begenadigd met talenten en opgezadeld met trauma’s die van generatie op generatie worden doorgegeven. Zo kreeg Lalla Weiss als jong meisje door haar moeder ingeprent dat ze tegen buitenstaanders nooit moest zeggen dat ze Sinti is, ‘zeg maar dat je Srinaams bent’.
Met deze voorstelling wil Eens waren we vogels de stilte doorbreken en de toehoorders kennis laten maken met een gemeenschap die gekenmerkt wordt door veerkracht, samenhorigheid, levenslust en humor.
Do 15 mei, 19.30 uur Een rugzak vol wantrouwen, Theater De Regentes, Weimarstraat 63, Den Haag,
Romanistan
In samenwerking met Giovanni Brand maakte Carla Hardy een nieuwe voorstelling genaamd Romanistan. Jonge Roma onderzoeken of het lot van Roma en Sinti te keren is met behoud van cultuur en tradities. Juist omdat veel tradities de vooruitgang onbedoeld tegenhouden. Wat is dat lot en wat zijn de waardevolle tradities waar velen uit de Roma en Sinti gemeenschap zich aan vastklampen? De jonge generatie staat verder af van de Tweede Wereldoorlog en laat zich minder makkelijk in een hoek zetten door de burgermaatschappij maar ook niet door de eigen gemeenschap. Vaak komen ze daardoor in een ingewikkelde spagaat.
Romanistan laat op een humoristische manier de absurditeit van dit aanpassingstraject zien, met tegelijkertijd de intolerantie, de beperktheid en vooral de angst voor alles wat een beetje afwijkt.
Do 22 mei, 20.30 uur Romanistan, Plein Theater, Sajetplein 39, Amsterdam
Meer info: https://www.oncewewerebirds.nl/muziektheater
Herdenking bij Settela-eik in Born 
Op donderdag 15 mei om 17:00 uur is een herdenking in Born, waarbij wordt stilgestaan bij de razzia van 16 mei waarbij Sinti en Roma werden weggevoerd naar concentratiekampen. Een van hen was Settela Steinbach. Zij werd op 23 december 1934 geboren in Buchten. Ze werd wereldberoemd door een foto waarop ze met een wit hoofddoekje uit een treinwagon kijkt, vlak voor ze werd weggevoerd naar Auschwitz. Deze foto werd een symbool voor het leed van Sinti en Roma in de Tweede Wereldoorlog. In 1944 werd ze vergast in Auschwitz.
De herdenking vindt plaats bij een monumentale boom, algemeen bekend als de ‘Settela-eik’ aan de Campus in Born. Deze oude boom stond langs een weg waar rondreizende Sinti-families woonden. Dankzij inzet van buurtbewoners, verenigingen en de gemeente is de boom bewaard gebleven. Rondom de boom is een gedenkplek. De herdenking begint om 17:00 uur. Iedereen is welkom! De organisatie is in handen van Pastoraat Woonwagenbewoners Nederland (PWN) in samenwerking met diverse organisaties.
Lees hier het verhaal van Settela Steinbach zoals opgetekend door Horizon.
Stolpersteine Drachten
Op vrijdagmiddag 16 mei worden in Drachten op de plek van het voormalige woonwagenkamp aan het fietspad langs de Drachtstervaart ‘Stroffelstiennen’ (Fries voor Stolpersteine) gelegd voor de zeven leden van het gezin Mirosch: de ouders Pierre Stangus en Catharina Caja Mirosch, hun vier dochters en kleindochter. Zij zijn allen vermoord door het naziregime.
De historische vereniging Smelne’s Erfskip organiseert de plaatsing van de stenen. Enkele leden van de familie Mirosch zullen samen met leerlingen van twee basisscholen de Stroffelstiennen leggen.
Na de plaatsing wordt in de Sluisfabriek de expositie Berookte beelden geopend van Ron Glasbeek. Zijn schilderijen hebben betrekking op de Roma en Sinti cultuur en laten zowel de romantiek als de rauwe werkelijkheid zien van de periode vlak voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast vertellen beeldjes van Heleen Levano verhalen over het dagelijkse leven van Roma en Sinti.
De expositie in de Sluisfabriek is te bekijken van 17 mei t/m 1 juni op vrijdag, zaterdag en zondag van 13.00 en 17.00 uur. https://sluisfabriek.nl/agenda/
Zigeunerorkest Brandt brengt ode aan vervolgde Sinti en Roma
Zigeunerorkest Brandt, dat ook voor muzikale omlijsting zorgde tijdens Auschwitzherdenkingen in Amsterdam, geeft 18 mei een bijzonder concert in Gennep ter ere van 80 jaar Vrijheid. Het optreden staat in het teken van de erkenning voor het leed dat Sinti en Roma hebben ondergaan tijdens de oorlog.
Het orkest bestaat uit vier leden van de familie Brandt: Gino (viool), Prala (piano/gitaar), Moréno (gitaar) en Soenie (bas). De muzikanten spelen traditionele melodieën uit Hongarije, Rusland, Roemenië en Joegoslavië, aangevuld met eigen composities en gipsy jazz. Veel van deze liederen hebben geen officiële naam en worden mondeling doorgegeven van generatie op generatie.
Het concert vindt plaats op 18 mei om 15.00 uur in de Protestantse kerk van Gennep.