Het Wiel 2021-1

Over nooit ingeloste beloftes

Meer dan twintig jaar geleden, vlak voor de afschaffing van de Woonwagenwet, kwam toenmalig staatssecretaris Remkes met een overzicht van 46 ‘tekortgemeenten’. Hoe zijn deze gemeenten omgegaan met de tekorten? Hebben ze de benodigde standplaatsen ooit bijgebouwd? Journalist Inge Oosterhoff zocht het uit voor Pointer, een onderzoeksprogramma van KRO-NCRV.  

Beleid gemeenten - De stand van zaken

Hoe gaan gemeenten om met het nieuwe beleidskader van minister Ollongren? Is de behoefte aan standplaatsen inmiddels geïnventariseerd? Zijn er plannen voor uitbreiding? In het vorige Wiel hielden we een rondje langs een aantal 'goede voorbeeld-gemeenten'. In dit Wiel een nieuwe ronde, waarbij opvalt dat gemeenten en bewoners soms wel een heel andere inschatting maken van de behoefte aan standplaatsen. 

Hoe gaat het nog met… Janske

In een woonwagen ben ik geboren… Het is al tientallen jaren terug dat Janske dit nummer zong, maar het is nog niet vergeten. Het zou het lijflied van woonwagenbewoners worden. Heel bijzonder, want Janske Mentzij (54) was nog maar vijftien in die tijd. Ze is altijd met muziek bezig gebleven en maakte begin vorig jaar een comeback met Ik ben weer terug. 

Woonwagenrecht: Huurwoonwagen, heb je daar recht op?

Woonwagenadvocaat Sjoerd Jaasma ontvangt regelmatig vragen van woonwagenbewoners over het kunnen huren van een woonwagen. Het is bekend dat het overgrote deel van de woonwagenbewoners over een eigen woonwagen beschikt, maar er is nog steeds een groep van minimaal 25 procent die graag een huurwagen wil. Heb je daar recht op?  Advocaat Jaasma gaat op deze veelgestelde vraag in.  

Sinti in Nuenen hebben veel geduld nodig

Twee jaar geleden wilde de provincie Noord-Brabant de gemeente Nuenen samenvoegen met Eindhoven, want de dorpelingen waren niet in staat hun eigen zaken te regelen. Op het laatst ging de annexatie niet door. Het dossier Woonwagenzaken van meer dan 1000 pagina’s laat zien dat het er misschien toch van moet komen. De gemeente geeft heel veel geld uit, maar de bewoners merken er niets van.

Geschiedenis Haagse Sinti en Roma vastgelegd

Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, verbleven de meeste Sinti en Roma in Nederland in de stad Den Haag. Daar zijn tijdens de zigeunerrazzia van 16 mei 1944 ook de meeste mensen opgepakt. Hoe hun leven er voor die desastreuze dag uit zag, en wat de gevolgen waren van de razzia, is te lezen in Sinti en Roma in Den Haag - Voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (1900-1970). Het boek is in opdacht van het Haags Gemeentearchief geschreven door onderzoeker Peter Jorna.

Moedige redders in Middelharnis

Het is altijd prettig als mensen meedenken over interessante verhalen voor de lezers van Het Wiel. Zo werd de redactie door een opmerkzame lezer gewezen op een artikel in Eilanden-Nieuws van 5 juli 2002. Het gaat over het verloop van de Watersnoodramp op 1 februari 1953 bij het woonwagenkampje in Middelharnis. Dit keer belicht vanuit het perspectief van enkele moedige dorpsgenoten, die in actie kwamen toen ze hoorden dat bewoners van het kampje in grote nood verkeerden. 

Verder in dit Wiel

• Oordeel 'weigeren huurwoonwagen geen discriminatie' stelt teleur
• Hoe staat het met de monitor woonwagenstandplaatsen?
• Column Tonny: koud hè...
• Gemeente Hoogeveen zet streep door stilstand-beleid na uitkomst behoefteonderzoek
• Ook gemeente Den Haag gaat kijken naar mogelijkheden tot uitbreiding
• Nieuws vanuit de VSRWN (Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners in Nederland) 
• Geldzaken: Steunregelingen in coronatijd
• Liefs van....

 

 

 

 

‘We zijn vermoord op dezelfde gronden als de Joden, uit racisme’

Het heeft heel wat voeten in aarde gehad om het te realiseren, maar het Holocaust Namenmonument in Amsterdam komt er en krijgt langzamerhand gestalte. Nadat burgemeester Halsema begin juni de eerste paal voor de bouw de grond in heeft geslagen, is 23 september de eerste steen gelegd van de in totaal 102.000 stenen. Eén steen voor elk Joods, Sinti en Roma slachtoffer van de Holocaust. Het Wiel sprak met een van de initiatiefnemers van het monument, Sinto Zoni Weisz, die als 7-jarig jongetje als enige van zijn gezin de Holocaust overleefde.

Moed in barre tijden

De Tweede Wereldoorlog kent vele verhalen. In dit Wiel staan we opnieuw bij enkele stil. Zoals bij het verhaal van Harrie Semler en Trien Semler-Hendriks. Dit echtpaar leidde tijdens de oorlog vanuit hun woonwagen verzetsgroep “De Vrijbuiters”. Een verhaal over moed in barre tijden.

Het relaas van de familie Franz

Tijdens de landelijke zigeunerrazzia van 16 mei 1944 werd in het Limburgse Beek de Sinti familie Franz opgepakt. NSB-burgemeester Regout belastte twee politieagenten met de taak de familie te arresteren. Vader Johann, die bekend stond om zijn muziek waarmee hij feesten opluisterde, moeder Ernestine, vier zonen en drie dochters werden in alle vroegte uit hun woonwagens gehaald. Een paar dagen later werden ze via Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz. Oudste zoon Manella, die elders woonde, wist met zijn gezin onder te duiken. Van de gedeporteerde familieleden zouden alleen de drie jongsten, dochters Zilla en Mady en zoon Eifa terugkeren. Allen zwaar getraumatiseerd en ondervoed.

_{Foto: Op 16 mei 1993, precies 49 jaar na de deportatie van de familie Franz, onthulde de Beekse burgemeester Bert van Goethem een monument voor de familie. Het beeldhouwwerk is gemaakt door de plaatselijke beeldhouwer Mathieu van Kampen. Op het monument staat de tekst 'Wij lieten hen gaan', een verwijzing naar het feit dat de inwoners van Beek de deportatie zomaar lieten gebeuren.} 

Het relaas van Crasa Wagner en de familie Hanstein-Grünholz, slachtoffers van de Holocaust

Zestien was Theresia 'Crasa' Wagner toen ze samen met haar vader, moeder, vier zusjes en een broertje werd opgepakt tijdens de ‘zigeunerrazzia’ van 16 mei 1944. Alleen Crasa overleefde de oorlog Haar relaas is een van de vijf indrukwekkende maar tegelijkertijd gruwelijke getuigenissen van Sinti en Roma in Me hum Sinthu (Ik ben zigeuner). Het boek uit 1980 van journalist Jan Beckers was bijna in de vergetelheid geraakt, totdat Helena Franchimont, kleindochter van Crasa,  het initiatief nam tot een herdruk. Opdat nooit vergeten wordt wat haar oma en haar familie tijdens de oorlog is aangedaan.

Struikelsteen voor de familie Hanstein-Grünholz

Op 25 september onthulde nabestaande Wim Hanstein samen met burgemeester Elly Blanksma een grote struikelsteen en een plaquette in Helmond. Het monumentje is ter herdenking van de omgekomen familie Hanstein-Grünholz. Het is geplaatst in het Maurickplantsoen, op de plek waar vroeger het woonwagenkamp Scheidijk was. Midden in de nacht van 15 op 16 mei 1944 werd hier op de deur gebonkt van de enige Sinti familie die er woonde. De hele familie werd van bed gelicht en op de trein gezet naar Westerbork en van daaruit naar de vernietigings- en werkkampen van de nazi's. Slechts twee zonen overleefden de hel.

Onvrede over NS-regeling Tweede Wereldoorlog

Je hebt er ongetwijfeld al over gehoord of gelezen: de NS gaat slachtoffers van de Holocaust een tegemoetkoming uitkeren. De regeling geldt alleen voor slachtoffers van Joodse, Sinti en Roma komaf. En daarop is kritiek. Vooral bij nabestaanden van verzetsmensen. Maar ook binnen de Sinti en Roma gemeenschap heeft de regeling de nodige emoties losgemaakt. Vooral omdat onder andere broers, zussen en kleinkinderen als nabestaanden geen beroep kunnen doen op de regeling.

_{Foto: De spoorlijn in voormalig kamp Westerbork die symbool staat voor het transport van ruim 110.000 Joden, Sinti en Roma vanuit Westerbork naar de concentratie- en vernietigingskampen.}

Ceija Stojka – Een Roma meisje in de oorlog

In concentratiekamp Auschwitz kreeg ze een nummer op haar arm getatoeëerd: Z6399. De Z van ‘zigeuner’. Ceija Stojka was een meisje van pas tien jaar oud. ‘De ellende, het leed, ik ruik het nog’, zou ze jaren later schrijven in haar boek: Wij leven in het verborgene. Heel bijzonder is dat ze de gruwelen van drie naziconcentratiekampen heeft overleefd.

De ‘zigeunerrazzia’ van 1944

Precies 75 jaar geleden vond op 16 mei in Nederland de ‘zigeunerrazzia’ plaats. Datzelfde jaar, tussen eind juli en begin augustus, werden de laatst overgebleven 3.000 Sinti en Roma in het ‘zigeunerlager’ in Auschwitz vermoord. Onder hen de Nederlandse Sinti en Roma die daar nog gevangen zaten. In dit en komende Wielen staan we daarom stil bij het lot van Sinti en Roma, die net als de Joden slachtoffer zijn geworden van de  Holocaust: Porajmos in het Romanes. In dit eerste deel de razzia op Sinti en Roma in Nederland.

“Ik vraag me wel eens af: hoe hebben die mensen kunnen leren leven met wat ze hebben meegemaakt”

Op 27 januari wordt jaarlijks wereldwijd de Holocaust herdacht. Naast ongeveer 6 miljoen Joden zijn daarbij ook naar schatting 500.000 Sinti en Roma omgekomen. In de Amsterdamse Aäron en Mozeskerk wordt de genocide op de Sinti en Roma herdacht met de tentoonstelling O Lungo Drom (De lange weg). Initiatiefnemer Beike Steinbach wil met de tentoonstelling meer bekendheid geven aan de geschiedenis van Sinti en Roma in Nederland. En vooral aan de vervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. 
Zelf is Beike het kind van overlevenden van de Holocaust. Vooral haar moeder kwam zwaar getraumatiseerd terug uit de Duitse concentratiekampen. Dat heeft z'n sporen nagelaten tot op de dag van vandaag en tot in de tweede generatie, vertelt Beike.

 

“Als u het goedkoop wilt, moet u een cd’tje kopen en dat opzetten”

Ze vormen het vaste begeleidingsorkest bij de tentoonstelling O Lungo Drom. Speelden in de tv-serie De maatschap, over de bekende advocatenfamilie Moszkowicz. En toevalligerwijs ook tijdens de boekpresentatie De bokser, over het leven van Max Moszkowicz. We zijn niet alleen een van de laatste traditionele zigeunerorkesten, zegt eerste violist Gino Brandt met gepaste trots, we zijn ook nog een echt familie-zigeunerorkest.
Een orkest dat overigens misschien nooit had bestaan als de (over)grootouders Brandt niet vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vanuit Duitsland naar Nederland waren gevlucht, en ook in ons land wisten te ontkomen aan de vervolging van Sinti en Roma. 

_{Foto: Gino, Django, Soenie, Prala en Moréno Brandt bij de opening van de tentoonstelling O Lungo Drom in het stadhuis van Weert. Op de Internationale Holocaust Herdenkingsdag op 27 januari speelt orkest Brandt tijdens de officiële herdenking bij het Spiegelmonument Nooit meer Auschwitz in Amsterdam.}