‘We zijn vermoord op dezelfde gronden als de Joden, uit racisme’

Het heeft heel wat voeten in aarde gehad om het te realiseren, maar het Holocaust Namenmonument in Amsterdam komt er en krijgt langzamerhand gestalte. Nadat burgemeester Halsema begin juni de eerste paal voor de bouw de grond in heeft geslagen, is 23 september de eerste steen gelegd van de in totaal 102.000 stenen. Eén steen voor elk Joods, Sinti en Roma slachtoffer van de Holocaust. Het Wiel sprak met een van de initiatiefnemers van het monument, Sinto Zoni Weisz, die als 7-jarig jongetje als enige van zijn gezin de Holocaust overleefde.

 

Nasleep van een paar gram coke in een washok

De gemeente Oss had de langste adem in een bittere strijd over de sluiting van de woonwagen van een ernstig zieke vrouw. Aanleiding: een paar gram coke, gevonden in haar washok. Die coke was niet van haar, maar van haar zoon, die dit ook ruiterlijk toegaf tegenover de rechter. Toch besluit de burgemeester van Oss dat de woonwagen moeder Annie voor drie maanden gesloten moet worden, op grond van de wet Damocles. Aan Annie’s laatste wens, te mogen sterven in haar eigen woonwagen, wordt geen gehoor gegeven. Haar advocaat Laatsman gaat voor haar door met de strijd, tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. “Wat hier is gebeurd, is nooit de bedoeling geweest van de wetgever.”

 

Piet Junior, rapper uit de wagen

Hij is het buitenbeentje, de rebel onder de zangers van de wagen. Voor Piet Spijker, alias Piet Junior, geen Nederlandstalige volksmuziek. Hiphop is waar hij zijn ziel en zaligheid in kwijt kan. En dat gaat hem best af. Zo best zelfs dat hij onlangs een contract tekende bij Trifecta, het label van Ali B. En binnenkort verschijnt er een reallifesoap van de Zwolse Piet op tv.

 

Woonwagenrecht: Wat valt onder het recht op betoging, en wat niet

Met ingang van 2020 neemt advocaat Sjoerd Jaasma uitspraken van rechters onder de loep die belangrijk zijn voor bewoners van woonwagens. In Wiel 1: de uitspraak van de rechter over de protestactie van bewoners uit Zwolle die meer woonwagenstandplaatsen willen. De gemeente vindt dat de protestactie veranderd is in permanente bewoning en dat er dus geen sprake meer is van een betoging. De Raad van State heeft de gemeente gelijk gegeven: de bewoners  moeten het protestkampje  afbreken. Maar hun strijd is daarmee nog niet ten einde.

 

Monument voor Sinti slachtoffers Den Bosch

Tijdens de Internationale Holocaust Herdenkingsdag, op 26 januari, is in Den Bosch een monument onthuld voor de Sinti die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Stichting O Lungo Drom (De lange weg). Dertien vergeten slachtoffers hebben nu een naam in Den Bosch.

 

Het relaas van de familie Franz

Tijdens de landelijke zigeunerrazzia van 16 mei 1944 werd in het Limburgse Beek de Sinti familie Franz opgepakt. NSB-burgemeester Regout belastte twee politieagenten met de taak de familie te arresteren. Vader Johann, die bekend stond om zijn muziek waarmee hij feesten opluisterde, moeder Ernestine, vier zonen en drie dochters werden in alle vroegte uit hun woonwagens gehaald. Een paar dagen later werden ze via Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz. Oudste zoon Manella, die elders woonde, wist met zijn gezin onder te duiken. Van de gedeporteerde familieleden zouden alleen de drie jongsten, dochters Zilla en Mady en zoon Eifa terugkeren. Allen zwaar getraumatiseerd en ondervoed.

_{Foto: Op 16 mei 1993, precies 49 jaar na de deportatie van de familie Franz, onthulde de Beekse burgemeester Bert van Goethem een monument voor de familie. Het beeldhouwwerk is gemaakt door de plaatselijke beeldhouwer Mathieu van Kampen. Op het monument staat de tekst 'Wij lieten hen gaan', een verwijzing naar het feit dat de inwoners van Beek de deportatie zomaar lieten gebeuren.} 

Het relaas van Crasa Wagner en de familie Hanstein-Grünholz, slachtoffers van de Holocaust

Zestien was Theresia 'Crasa' Wagner toen ze samen met haar vader, moeder, vier zusjes en een broertje werd opgepakt tijdens de ‘zigeunerrazzia’ van 16 mei 1944. Alleen Crasa overleefde de oorlog Haar relaas is een van de vijf indrukwekkende maar tegelijkertijd gruwelijke getuigenissen van Sinti en Roma in Me hum Sinthu (Ik ben zigeuner). Het boek uit 1980 van journalist Jan Beckers was bijna in de vergetelheid geraakt, totdat Helena Franchimont, kleindochter van Crasa,  het initiatief nam tot een herdruk. Opdat nooit vergeten wordt wat haar oma en haar familie tijdens de oorlog is aangedaan.

Struikelsteen voor de familie Hanstein-Grünholz

Op 25 september onthulde nabestaande Wim Hanstein samen met burgemeester Elly Blanksma een grote struikelsteen en een plaquette in Helmond. Het monumentje is ter herdenking van de omgekomen familie Hanstein-Grünholz. Het is geplaatst in het Maurickplantsoen, op de plek waar vroeger het woonwagenkamp Scheidijk was. Midden in de nacht van 15 op 16 mei 1944 werd hier op de deur gebonkt van de enige Sinti familie die er woonde. De hele familie werd van bed gelicht en op de trein gezet naar Westerbork en van daaruit naar de vernietigings- en werkkampen van de nazi's. Slechts twee zonen overleefden de hel.

Onvrede over NS-regeling Tweede Wereldoorlog

Je hebt er ongetwijfeld al over gehoord of gelezen: de NS gaat slachtoffers van de Holocaust een tegemoetkoming uitkeren. De regeling geldt alleen voor slachtoffers van Joodse, Sinti en Roma komaf. En daarop is kritiek. Vooral bij nabestaanden van verzetsmensen. Maar ook binnen de Sinti en Roma gemeenschap heeft de regeling de nodige emoties losgemaakt. Vooral omdat onder andere broers, zussen en kleinkinderen als nabestaanden geen beroep kunnen doen op de regeling.

_{Foto: De spoorlijn in voormalig kamp Westerbork die symbool staat voor het transport van ruim 110.000 Joden, Sinti en Roma vanuit Westerbork naar de concentratie- en vernietigingskampen.}

De ‘zigeunerrazzia’ van 1944

Precies 75 jaar geleden vond op 16 mei in Nederland de ‘zigeunerrazzia’ plaats. Datzelfde jaar, tussen eind juli en begin augustus, werden de laatst overgebleven 3.000 Sinti en Roma in het ‘zigeunerlager’ in Auschwitz vermoord. Onder hen de Nederlandse Sinti en Roma die daar nog gevangen zaten. In dit en komende Wielen staan we daarom stil bij het lot van Sinti en Roma, die net als de Joden slachtoffer zijn geworden van de  Holocaust: Porajmos in het Romanes. In dit eerste deel de razzia op Sinti en Roma in Nederland.